Thực trạng và giải pháp phát triển mô hình nông thôn mới tại xã Đại Phác, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái

Việt Nam là một nước có nền kinh tế nông nghiệp, lực lượng lao động chủ yếu tập trung ở nông thôn. Có tới 70,37% dân số sống ở khu vực nông thôn (khoảng trên 60 triệu người, theo tổng điều tra dân số nhà ở năm 2009). Cùng với tốc độ đô thị hòa ngày càng cao thì sự khác về thu nhập và mức sống giữa dân cư sống ở khu vực thành thị với khu vực nông thôn cũng ngày càng lớn. Thậm trí mức độ phát triển không đồng đều cũng diễn ra giữa các khu vực nông thôn, đặc biệt là khu vực miền núi. Có rất nhiều khó khăn ảnh hưởng tới quá trình phát triển của nông thôn như: tỷ lệ nghèo đói, tỷ lệ thất nghiệp vẫn cao, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, diện tích đất nông nghiệp giảm do quá trình công nghiệp hóa, dịch vụ nông thôn kém phát triển kể cả y tế và giáo dục, đất đai nhỏ lẻ manh mún, phương thức sản xuất kém hiệu quả là rào cản cho quá trình chuyên môn hóa.

Trước yêu cầu phát triển và hội nhập, mục tiêu đẩy nhanh CNH - HĐH đất nước, đòi hỏi phải có nhiều chính sách đột phá và đồng bộ nhằm giải quyết toàn diện các vấn đề kinh tế, xã hội, văn hóa của nông thôn. Giải quyết tốt vấn đề nông dân, nông nghiệp và nông thôn có ý nghĩa chiến lược đối với sự ổn định và phát triển đất nước.

Có thể nói, từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (1986), chính sách nông nghiệp và phát triển nông thôn của Nhà nước ta đã có những thay đổi căn bản. Những nội dung về chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn (PTNNNT) như: xem nông nghiệp là mặt trận hàng đầu, chú trọng các chương trình lương thực thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu, phát triển kinh tế trang trại, đẩy mạnh CNH, HĐH nông thôn, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở… đã bắt đầu tạo ra những yếu tố mới trong PTNNNT. Bên cạnh đó, Nhà nước đã phối hợp với các tổ chức quốc tế, các tổ chức xã hội trong nước trong nỗ lực xóa đói giảm nghèo, cải thiện môi trường thiên nhiên và môi trường xã hội ở nông thôn. Tuy vậy, nhìn chung, các chính sách của Nhà nước đối với nông nghiệp, nông thôn chưa thực sự hiệu quả, thiếu tính bền vững, ở nhiều mặt có thể nói là chưa đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn, chưa đưa sản xuất nông nghiệp ở nông thôn thành sản xuất hàng hóa thực sự.

Một trong những nguyên nhân cơ bản là các chính sách chưa định hướng rõ mô hình phát triển, thể hiện ở việc nhận thức chưa thấu đáo các vấn đề như: tầm nhìn (mục tiêu), mô hình và các nguồn lực phát triển thiếu sự xác định lợi ích thực tế của các bên liên quan trong PTNNNT. Từ đó dẫn đến tình trạng thiếu cụ thể, thiếu khoa học trong quy trình hoạch định và triển khai chính sách; đưa ra chính sách nhưng hiệu quả kinh tế, hiệu ứng xã hội của các chính sách không tương xứng với nguồn lực đầu tư, hoặc thiếu bền vững.

Để góp phần khắc phục một cách cơ bản tình trạng trên, đưa Nghị quyết của Đảng về nông thôn đi vào cuộc sống, cần có nhiều chính sách PTNNNT mang tính đồng bộ. Trong đó, chính sách có ý nghĩa quyết định là chính sách xây dựng mô hình nông thôn mới. Đây là chính sách về một mô hình phát triển cả nông nghiệp và nông thôn nên vừa mang tính tổng hợp, bao quát nhiều lĩnh vực, vừa đi sâu giải quyết nhiều vấn đề cụ thể, đồng thời phải giải quyết các mối quan hệ với các chính sách khác, các lĩnh vực khác trong sự tính toán cân đối mang tính tổng thể, khắc phục tình trạng tùy tiện, rời rạc, ngẫu hứng hoặc duy ý chí trong các chính sách nói chung và chính sách PTNNNT ở nước ta nói riêng từ trước đến nay. Nhằm mục đích xây dựng được mô hình nông thôn mới đáp ứng được yêu cầu CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế.

Văn Yên là một huyện vùng núi phía Bắc của tỉnh Yên Bái, có địa hình tương đối phức tạp, đồi núi liên tiếp và cao dần từ Đông Nam lên Tây Bắc. Trước đây, kinh tế nông nghiệp của huyện chậm phát triển do trình độ sản xuất còn thấp và việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật còn thấp, dẫn tới đời sống của người dân gặp nhiều khó khăn. Trước thực trạng đó, nghị quyết đại hội Đảng bộ huyện chỉ ra cần tập trung chỉ đạo phát triển nông nghiệp toàn diện. Tuy nhiên, việc phát triển nông nghiệp, nông thôn của huyện vẫn gặp phải nhiều khó khăn.

Đại phác là một xã vùng thấp nằm ở phía tây của huyện Văn Yên, cách trung tâm huyện 12 km qua sông Hồng. Xã có 10 thôn bản, dân số 3.200 người với tổng diện tích đất tự nhiên là 1.136,3 ha. Công tác xây dựng nông thôn tại xã Đại Phác đã được thực hiện qua nhiều thế hệ và đã thu được những kết quả ban đầu. Tuy nhiên, qua nhiều năm xây dựng và phát triển, đến nay đã phát sinh nhiều bất cập, các nhân tố mới hình thành phát triển thiếu sự điều chỉnh phù hợp với giai đoạn CNH - HĐH nông nghiệp nông thôn. Từ trung tâm xã đến các điểm dân cư, các công trình hạ tầng kỹ thuật, các cơ sở kinh tế đến các công trình văn hóa, phúc lợi công cộng trong quá trình xây dựng còn nhiều khiếm khuyết. Hiệu quả sử dụng công trình không cao, bộ mặt kiến trúc, cảnh quan nông thôn chưa thật sự khang trang, môi trường sinh thái còn bị ô nhiễm, nhiều thôn bản ăn ở còn chưa hợp vệ sinh. Sản xuất nông nghiệp vẫn còn nhiều bất cập chưa phát huy hết tiềm năng sẵn có. Do đó việc xây dựng mô hình nông thôn mới, với nền sản xuất hàng hóa mở, hướng đến thị trường và giao lưu hội nhập, xây dựng hệ thống hạ tầng kinh tế, xã hội đồng bộ và hiện đại đáp ứng yêu của sản xuất và đời sống của người dân. Củng cố và bảo vệ môi trường, phát triển rừng phòng hộ, chống ô nhiễm nguồn nước, môi trường không khí.

Xuất phát từ những lý do trên chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Thực trạng và giải pháp phát triển mô hình nông thôn mới tại xã Đại Phác, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái”.

1.2. Mục đích của đề tài

Mục tiêu tổng thể của đề tài là đánh giá thực trạng phát triển nông thôn và đưa ra một số giải pháp phục vụ cho quá trình quy hoạch và phát triển nông thôn, nhằm xây dựng mô hình nông thôn mới của xã Đại Phác theo những tiêu chí mới đáp ứng yêu cầu CNH - HDH nông thôn, nâng cao đời sống cho cộng đồng trong giai đoạn hội nhập nền kinh tế thế giới.

1.3. Mục tiêu của đề tài

- Đánh giá thực trạng và nghiên cứu tiến trình phát triển nông thôn của xã Đại Phác trong quá trình CNH - HĐH nông nghiệp, nông thôn trong 3 năm 2009- 2011.

- Phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức của xây dựng mô hình nông thôn mới tại xã Đại Phác.

- Tìm ra những bất cập về thể chế, chính sách và sự khuyến khích thực hiện mô hình xây dựng nông thôn mới tại xã.

- Đề xuất các giải pháp

1.4. Ý nghĩa của đề tài

1.4.1. Ý nghĩa học tập và nghiên cứu khoa học

- Nâng cao nhận thức, sự hiểu biết về mô hình nông thôn mới và những chính sách liên quan đến phát triển nông thôn trong giai đoạn hiện nay

- Qúa trình thực hiện đề tài thực tập sẽ nâng cao năng lực cũng như rèn luyện kỹ năng, phương pháp nghiên cứu khoa học cho bản thân sinh viên. 

- Góp phần hoàn thiện những lý luận và phương pháp nhằm đẩy mạnh và phát triển và xây dựng điều kiện kinh tế xã hội ở nông thôn trong giai đoạn công nghiệp hoá hiện đại hoá nông thôn hiện nay.

- Đề tài cũng được coi là một tài liệu tham khảo cho Trường, Khoa, các cơ quan trong ngành và sinh viên các khóa tiếp theo.

1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài

Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở để các nhà quản lý, các cấp lãnh đạo của huyện, xã đưa ra những chính sách phát triển mô hình xây dựng nông thôn mới tại xã Đại Phác, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái và các địa phương khác có điều kiện tương đồng.

Download full tại đây