[Bài viết]-Đổi mới phương pháp giảng dạy theo học chế tín chỉ

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ

Trên thế giới hiện nay đang diễn ra những thay đổi sâu sắc trong cách tiếp cận giáo dục đại học. Triết lý giáo dục truyền thống đang đứng trước áp lực phải thay đổi. Trong bối cảnh đó nền giáo dục nước ta mặc dù đã có nhiều cải cách nhưng vẫn còn những bất cập và lạc hậu. Có thể nói, hoạt động dạy học Đại học ở Việt Nam nhiều nơi vẫn chủ yếu theo hướng truyền thụ một phía: thầy đọc (ghi, chiếu) trò chép, chưa phát huy được tính sáng tạo, chủ động của người học.

Các kết quả nghiên cứu cho thấy, nếu người học chỉ nghe giảng, khả năng nhớ được là 5%. Đọc bài nhớ được 10%. Nghe và nhìn cùng lúc nhớ được 20%. Được xem làm thí nghiệm trước tại chỗ nhớ được 30%. Thảo luận nhóm nhớ được 50%. Thực hành bằng cách làm bài, ghi lại, viết lại nhớ được 75%. Và nhớ được, nắm vững nhất là giảng lại cho người khác, ứng dụng những gì học được ngay sau khi học là 90%. Bởi vậy, một phương pháp giảng dạy hiệu quả phải là phương pháp mà ở đó người học được chủ động tìm hiểu tài liệu, thảo luận, nêu ý kiến, phân tích, tổng hợp vấn đề được học. Người dạy chỉ đóng vai trò là người hướng dẫn, định hướng, trang bị những kiến thức cơ bản của vấn đề được học, và là “trọng tài” khi người học thảo luận, phản biện ý kiến của nhau.

Báo cáo chính trị Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng nêu rõ: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa; đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy học; đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục, đào tạo. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành”. “Xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình và xã hội; xây dựng xã hội học tập, tạo cơ hội và điều kiện cho mọi công dân được học tập suốt đời”.

Xu hướng của GDĐH ở các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới là ngày càng có sự tiêu chuẩn hoá cao. Ở từng yếu tố của quá trình đào tạo đều có những chuẩn mực và tiêu chí để kiểm soát, đánh giá chất lượng, hiệu quả đào tạo. Ngay cả phương pháp giảng dạy cũng được xác định theo những chuẩn mực và tiêu chí nhất định, như tỉ lệ giữa giờ lên lớp và giờ tự học của sinh viên (SV), mức độ phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của người học trong phát hiện và giải quyết vấn đề, mức độ sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy…

Trong khi đó, phương pháp giảng dạy ở nhiều trường đại học và cao đẳng ở Việt Nam vẫn theo lối truyền thụ một chiều, “nhồi nhét” kiến thức, khiến cho GDĐH có khi bị coi là “Phổ thông cấp 4”. Vì thế, để sớm xây dựng được một nền GDĐH chất lượng cao, ngang tầm khu vực và vươn dần tới trình độ quốc tế, tạo điều kiện cho sự hội nhập, đòi hỏi chúng ta phải tiếp tục đổi mới một cách cơ bản và toàn diện, trên tất cả các mặt, trong đó có đổi mới về phương pháp giảng dạy.

Đào tạo theo Hệ thống tín chỉ, lần đầu tiên được tổ chức tại trường Đại học Harvard, Hoa kỳ vào năm 1872, sau đó lan rộng ra khắp Bắc Mỹ và thế giới. Theo đánh giá của Tổ chức ngân hàng thế giới (World Bank), thì đào tạo theo Hệ thống tín chỉ, không chỉ có hiệu quả đối với các nước phát triển mà còn rất hiệu quả đối với các nước đang phát triển. Đây là phương thức đào tạo theo triết lý “Tôn trọng người học, xem người học là trung tâm của quá trình đào tạo”. Bản chất của đào tạo theo Hệ thống tín chỉ là sự tích lũy kiến thức được quy định trong các chương trình đào tạo. Sự tích lũy được đánh giá bằng: số tín chỉ tích lũy tối thiểu và điểm trung bình chung tích lũy tối thiểu quy định cho mỗi chương trình để sinh viên có thể tốt nghiệp.

Đào tạo theo hệ thống tín chỉ tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển năng lực của người học. Trong đào tạo theo học phần – niên chế, sinh viên phải học theo tất cả những gì Nhà trường sắp đặt, không phân biệt sinh viên có điều kiện, năng lực tốt, hay sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, năng lực yếu. Ngược lại, đào tạo theo Hệ thống tín chỉ cho phép sinh viên có thể chủ động học theo điều kiện và năng lực của mình. Những sinh viên giỏi có thể học theo đúng hoặc học vượt kế hoạch học tập toàn khóa, kế hoạch học tập từng học kỳ theo gợi ý của Nhà trường, để tốt nghiệp theo đúng thời gian chuẩn của chương trình hoặc sớm hơn. Những sinh viên bình thường và yếu có thể kéo dài thời gian học tập trong trường và tốt nghiệp muộn hơn. Vì thế, việc tổ chức đào tạo đòi hỏi phải rất khoa học, chính xác, mềm dẻo và linh hoạt.

Trong xu thế phát triển nhanh của giáo dục đại học Việt Nam và thế giới, yêu cầu cải tiến nâng cao chất lượng đào tạo theo xu hướng hội nhập với khu vực và thế giới đã trở nên bức thiết đối với tất cả các trường đại học, đặc biệt đối với đại học Việt Nam. Năm 1993, Vụ Ðại học Bộ Giáo dục và Ðào tạo đề xuất đưa học chế tín chỉ vào các trường đại học nước ta, nhiều người ngỡ ngàng và ít trường hưởng ứng. Với truyền thống đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho cả nước, trường ĐH Nông lâm – ĐH Thái Nguyên đang đẩy mạnh việc đầu tư nghiên cứu vận dụng, cải tiến học chế, đổi mới phương pháp dạy và học hiệu quả nhằm phát huy những yếu tố tích cực, cũng như khắc phục khó khăn trong hệ thống đào tạo của mình. Đây cũng chính là chủ trương chung của ĐH Thái Nguyên về giảng dạy và học tập theo hệ thống tín.

Chúng ta biết rằng Đào tạo theo Hệ thống tín chỉ có thành công, đi vào thế ổn định và phát triển hay không? Cần phải có sự chỉ đạo rất kiên quyết và khoa học của Ban giám hiệu, đặc biệt là vai trò lãnh đạo của Hiệu trưởng, sự phối hợp đồng bộ giữa các đơn vị trong trường, đội ngũ giảng viên nhận thức được trách nhiệm và tham gia vào quá trình đào tạo một cách tự giác, bằng cả tấm lòng của người thầy. Trong công tác chỉ đạo dạy học của nhà trường trong thời gian vừa qua luôn được sự quan tâm của các cấp uỷ Đảng, chính quyền, sự chỉ đạo của Đảng ủy, BGH Nhà trường cùng với sự nỗ lực của các khoa, phòng ban chuyên môn.

Cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy và học tập đang từng bước được cải thiện. Mặt khác, Việc đổi mới phương pháp giảng dạy sẽ không mang lại hiệu quả cao, nếu không có sự hỗ trợ đắc lực của công nghệ thông tin (CNTT).
Ý thức được vai trò quan trọng của CNTT nên trong những năm qua, Ban Giám Hiệu đã trang bị cho hầu hết các lớp học có hệ thống âm thanh, thiết bị trình chiếu, Projector lắp cố định, …tạo điều kiện thuận lợi cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên. Hệ thống thông tin nội bộ, mạng Internet, trang Web, … của Nhà trường cũng đang được hoàn thiện.

Đội ngũ giáo viên không ngừng tự nỗ lực nghiên cứu, tìm tòi, học hỏi cũng như cùng nhau trao đổi nhằm nâng cao khả năng vận dụng phương pháp dạy học tích cực. Để trang bị cho giảng viên các kỹ năng cần thiết nhất về thiết kế một bài giảng và đổi mới phương pháp giảng dạy bài giảng, góp phần hình thành và củng cố kỹ năng cho giảng viên, ngày 24 tháng 8 năm 2010, Trường Đại học Nông Lâm phối hợp với Học viện Quản lý giáo dục tổ chức lớp tập huấn “Đổi mới phương pháp dạy đại học”. Thông qua khóa bồi dưỡng giúp cho các giảng viên trẻ hình thành kỹ năng chuẩn bị bài giảng, giảng dạy và kiểm tra đánh giá sinh viên, tăng khả năng tự điều chỉnh của giảng viên sau mỗi buổi lên lớp. Ngày 7 tháng 11 năm 2011 Nhà trường tổ chức Hội thi “Đổi mới phương pháp giảng dạy theo học chế tín chỉ” Đại học Nông lâm - lần thứ nhất…

Nhận thức việc chuyển đổi đào tạo theo hệ thống tín chỉ là cần thiết và hết sức quan trọng. Cũng như các khoa khác trong toàn trường, khoa Tài nguyên & Môi trường đã quán triệt và tuyên truyền rộng rãi tới toàn thể cán bộ, giảng viên trong toàn khoa.

Trong thời gian qua, BCN khoa đã chỉ đạo các bộ môn cấu trúc lại chương trình đào tạo theo học chế tín chỉ của các ngành: Quản lý đất đai, Khoa học Môi trường và ngành Địa chính – Môi trường. Xây dựng chương trình đào tạo mới cho ngành Chất lượng cao Quản lý đất đai và Khoa học Môi trường. Hoạt động dạy và học đã được quan tâm. Giảng viên các bộ môn đã trú trọng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa, kết hợp các phương pháp giảng dạy hợp lý, thực hiện quá trình đào tạo, gắn đào tạo với nghiên cứu khoa học. Nhiều giảng viên đi học thạc sỹ, nghiên cứu sinh trong và ngoài nước nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy. Nhiều giảng viên tham gia các buổi tập huấn, học tập kinh nghiệm về đổi mới phương pháp giảng dạy do Nhà trường và đại học Thái Nguyên tổ chức.

Sinh viên trong khoa đã được học tập, trao đổi về phương pháp học tập tích cực từ các giảng viên và qua hội nghị học tốt cho sinh viên của khoa.

Là một cán bộ, giảng viên thuộc bộ môn Trắc địa GIS & Viễn thám, khoa Tài nguyên & Môi trường – Đại học Nông lâm thái nguyên, tôi luôn nhận thức rõ Đào tạo theo tín chỉ là phương thức đào tạo tiên tiến, vì thế nó đòi hỏi sự đổi mới trong phương pháp dạy và học. Do đó, trong thời gian qua, tôi cũng như các thầy cô giảng viên khác trong khoa không ngừng cố gắng, nỗ lực nghiên cứu, tìm tòi, học hỏi và trau dồi kiến thức nhằm nâng cao trình độ bản thân, hoàn thiện khả năng vận dụng phương pháp dạy học theo hướng tích cực.

Tuy nhiên, việc chuyển đổi sang đào tạo theo học chế tín chỉ mới được thực hiện nên chưa đồng bộ, chưa đạt kết quả cao: cụ thể như:

- Nhận thức về đào tạo theo học chế tín chỉ chưa đầy đủ, chưa chủ động với phương thức đào tạo mới này.

- Kế hoạch giảng dạy còn chung chung, chưa xác định cụ thể mảng kiến thức giành cho thảo luận, thuyết trình hay tự học.

- Một bộ phận không nhỏ sinh viên còn thụ động trong quá trình học, chưa nhận thức được đầy đủ về quá trình học tập của bản thân.

Tóm lại, đổi mới phương pháp dạy và học không phải là một phong trào. Nó phải là một chính sách lớn của Bộ Giáo dục và Đào tạo và được sự đồng thuận rộng rãi của toàn xã hội. Đổi mới phương pháp dạy học là hết sức cần thiết và quan trọng trong đào tạo theo hệ thống tín chỉ ở các trường đại học nói chung và ở trường Đại học Nông lâm  nói riêng. Để làm được điều đó, cần phải đổi mới tư duy trong dạy học và tạo ra một môi trường giáo dục thân thiện trong nhà trường. Điều đó đòi hỏi sự nỗ lực cố gắng hơn bao giờ hết của đội ngũ giáo viên, cán bộ giảng dạy của nhà trường. Các thầy cô hãy cùng quan tâm để đổi mới phương pháp dạy học thực sự thành công góp phần nâng cao chất lượng đào tạo. Trong việc đổi mới này, những việc làm âm thầm của các thầy cô giáo của Nhà trường chắc chắn sẽ là những tấm gương sáng về đạo đức, tự học và sáng tạo để sinh viên noi theo.

Nguyễn Ngọc Anh

TNMT