Trung tâm Ngoại ngữ - Tin học ứng dụng
Ngày nay, khi nhu cầu trao đổi và tìm kiếm thông tin của con người ngày càng lớn, hầu như ai cũng trang bị cho mình một chiếc máy tính, đặc biệt là máy tính xách tay (Laptop) bởi sự nhỏ gọn và tiện dụng của nó. Tuy vậy, không phải ai cũng hiểu, biết cách bảo vệ và sử dụng nó một cách có hiệu quả, nhất là đối với sinh viên, làm thế nào để laptop có thể sử dụng tốt, ít hỏng hóc, có thể sử dụng được ít nhất trong 4 năm học đại học là điều ai cũng mong muốn.
Chính vì vậy, bài viết này sẽ giới thiệu với các em sinh viên một số kiến thức cơ bản về laptop, cách sử dụng cũng như khắc phục một số lỗi thường gặp trên thiết bị tiện dụng này.
I. Cấu trúc phần cứng của Laptop
Về cơ bản, Laptop cũng có dầy đủ các bộ phận như máy tính để bàn nhưng được thiết kế nhỏ gọn hơn để phù hợp với kiểu dáng của chúng. Sau đây là một số bộ phận và chức năng chính của chúng:
- Mainboard là bản mạch chính liên kết tất cả các linh kiện và thiết bị ngoại vi nhằm điều khiển tốc độ đường đi của luồng dữ liệu giữa các thiết bị và điều khiển điện áp cung cấp cho các linh kiện
- Mainboard của laptop được chế tạo đặc biệt để phù hợp với hình dáng của vỏ máy, chúng thường tích hợp sẵn các thiết bị như: Card màn hình, âm thanh, kết nối mạng,… giúp cho máy được gọn nhẹ.
Đối với laptop, CPU được thiết kế riêng nhằm tiêu hao ít năng lượng và đạt hiệu suất cao. CPU thông dụng hiện nay gồm 2 loại:
- CPU cấp thấp dành cho người dùng thông thường, đó là các CPU có kí hiệu chữ M (Mobile Processer). Những laptop này được chế tạo đặc biệt để có thể tiêu hao ít năng lượng mà vẫn đạt hiệu suất cao.
- Loại thứ hai là CPU cao cấp dành cho những người dùng chuyên nghiệp, đó là các CPU có kí hiệu chữ U. Đây là loại chip siêu tiết kiệm điện và có công suất cao, tuy nhiên nó sẽ làm giảm thời gian sử dụng khi dùng pin
Là thiết bị dùng để lưu trữ dữ liệu. Ổ đĩa cứng của Laptop được thiết kế nhỏ, mỏng, gọn và có khả năng chống sốc cao
Hiện nay Laptop thường được trang bị ổ CD-RW hoặc DVD Combo có thể đọc DVD và ghi CD được. Những máy cấu hình trung bình thường sử dụng CD-RW, còn những máy cấu hình cao có gắn ổ ghi DVD-RW.
- Bộ nhớ RAM giống như một bộ nhớ tạm, dùng để lưu trữ các chương trình hay các kết quả trung gian khi thực hiện chương trình.
- Laptop được thiết kế với nhiều khe cắm RAM ( thường là 2). Hầu hết các hệ thống máy tính hiện nay đều sử dụng kiến trúc kênh đôi nhằm chia tác dữ liệu xử lí và giúp tăng băng thông dữ liệu.
- Card màn hình (Video Graphic Adapter – VGA) là thiết bị giao tiếp giữa màn hình và Mainboard.
- Dung lượng của card thể hiện khả năng xử lí hình ảnh. Thông thường bộ nhớ đồ họa của Laptop chỉ cần khoảng từ 32MB đến 64MB là đủ để sử dụng các chương trình quen thuộc, còn với việc sử dụng các chương trình đồ họa trên Laptop và những chương trình đòi hỏi khả năng xử lý đồ hoạ cao cấp thì lượng bộ nhớ đồ hoạ cần 128MB hoặc hơn.
- Các Laptop sử dụng bộ nhớ hệ thống làm bộ nhớ đồ hoạ giúp tiết kiệm chi phí, nhưng khả năng xử lý đồ hoạ sẽ không bằng sử dụng bộ nhớ riêng. Ngoài ra khả năng xử lý đồ hoạ còn phụ thuộc rất lớn vào bộ xử lý đồ hoạ.
Đa phần các laptop hiện nay đều được tích hợp sẵn bộ điều hợp mạng không dây theo các chuẩn thông dụng (802.11 a/b/g hoặc các chuẩn mới hơn) cùng với các bộ điều hợp mạng Ethernet (RJ-45) thông thường.
Bộ biến điện dùng để cung cấp điện cho Laptop hoạt động và sạc Pin, được cung cấp kèm theo máy.
- Bàn phím của Laptop là phần cho phép nhập dữ liệu vào máy tính. Khác với các bàn phím PC, bàn phím Laptop thường có thêm các phím chức năng như phím điều chỉnh độ sáng, xuất tín hiệu ra cổng CRT… khi kết hợp các phím đó với phím Fn.
- Thiết bị trỏ (chuột) của Laptop thường có dạng cảm ứng chạm tay (touchpad), nếu không quen sử dụng thì có thể gắn thêm chuột ngoài thông qua cổng Mouse (PS/2) hoặc USB để sử dụng.
- Màn hình Laptop thường sử dụng màn hình tinh thể lỏng, là nơi hiển thị hình ảnh mầu cho chúng ta giao tiếp với máy tính. Màn hình trên mỗi dòng máy thường có độ phân giải khác nhau nhưng chúng thường có chuẩn chân cắm là 20 chân hoặc 30 chân tín hiệu.
- Trên màn hình được cấu tạo bởi các điểm ảnh (pixels), độ phân giải của màn hình được tính bởi số điểm ảnh theo chiều ngang nhân với số điểm ảnh theo chiều dọc. Hiện nay màn hình nên có độ phân giải ít nhất là XGA (1024 x 768 pixel) để đủ đáp ứng cho các ứng dụng.
- Đầu tiên, phải đảm bảo rằng máy tính đã được tắt để tránh bị điện giật và dễ dàng nhận ra các vết bẩn trên màn hình
- Khi vệ sinh màn hình, dùng một tấm vải sạch (tránh dùng vải nhân tạo, ni lông, khăn hay giấy, báo để tránh trầy xước màn hình) thấm nước tinh khiết (không sử dụng nước máy, nước rửa kính hay xà phòng để lau chùi, vì chúng có chứa các chất muối khoáng gây hư hại cho màn hình).
- Mở màn hình ra một góc lớn hơn 90°, rồi nhẹ nhàng lau từ trên xuống. Có thể chọn mua những phụ kiện rửa màn hình nhưng tuyệt đối không để bất cứ một chất lỏng nào chảy trên màn hình
- Không dùng ngón tay chọc vào màn hình vì có thể dẫn đến việc tạo những quần thâm đen trên màn hình. Thiết kế của màn hình theo chuẩn LCD có chứa những chất lỏng như thủy ngân nên phải hết sức cẩn thận nếu màn hình chẳng may bị vỡ.
- Ngoài ra, trên những màn hình kém chất lượng thường xuất hiện những điểm chết màu xanh. Những điểm này không thể biến mất cũng như sửa chữa được. Do đó khi mua máy nên nhìn kỹ màn hình, nhất là khi khởi động để xem có xuất hiện điểm chết nào hay không.
- Tháo bàn phím hoặc phím của Laptop: Chỉ làm cách này nếu chúng ta biết một chút kiến thức laptop, nếu không có thể gây ra hỏng bàn phím laptop của mình. Cách tốt nhất là khi tháo ra, hãy sắp xếp các bàn phím đã gỡ ra theo đúng thứ tự. Cần chú ý ở dưới mỗi phím đều có miếng cao su nhỏ nên cần gỡ nó ra để tránh những bàn phím bật lung tung. Cuối cùng, sử dụng tăm bông để làm sạch bên trong và xung quanh bàn phím.
- Dùng máy hút bụi cho laptop: Có thể mua một số loại máy hút bụi mini USB để vệ sinh bàn phím. Nên dùng thường xuyên vì nếu bụi bám lâu ngày sẽ cản trở việc tiếp xúc giữa mạch điện và phím bấm, gây ra hiện tượng phím chết.
- Dùng tăm bông hoặc chổi nhỏ: Vì đầu tăm nhỏ nên rất thích hợp để móc những thứ như cặn bẩn, tóc, vụn bánh…ra khỏi bàn phím. Ngoài ra, trong các bộ vệ sinh màn hình thường có một cái chổi nhỏ để phủi bụi.
- Sử dụng túi đựng laptop và túi chống sốc: Nhằm tránh máy tính bị rơi, va đập hay bị ngập nước.
- Sử dụng tấm dán bàn phím bằng silicon: Không phải tất cả laptop đều có bàn phím chống tràn nước. Miếng dán silicon là phụ kiện giúp máy tính không bị ngấm nước khi chẳng may bị đổ cốc nước. Hơn nữa, miếng dán này còn giúp bàn phím không bị mòn vì sử dụng thường xuyên.
- Sử dụng quạt tản nhiệt cho laptop: Khi sử dụng laptop tốt nhất hãy mua theo 1 quạt tản nhiệt. Vì laptop quá nhỏ nên bộ tản nhiệt của nó rất kém, sử dụng lâu sẽ gây nhiệt độ của máy tăng cao ảnh hưởng đến hoạt động và hại máy
- Khi sử dụng, nên mở màn hình một góc thích hợp nhất là từ 90 đến 120 độ và không nên đóng mở liên tục nhiều lần trong một thời gian ngắn.
- Pin là bộ phận rất quan trọng của laptop. Nó có thể được tháo ra dễ dàng trong trường hợp chúng ta muốn lắp pin mới để tiếp tục công việc. Tuy vậy, pin cũng là một linh kiện nhạy cảm, dễ hư hỏng và thường chỉ được bảo hành tối đa 1 năm.
- Khi mua máy dùng loại pin Lithium được sử dụng trong hầu hết các loại laptop, do phôi pin vẫn chưa tích điện, nên sạc liên tục 8 giờ cho 3 lần đầu tiên sử dụng. Điều này sẽ giúp pin tích trữ đủ điện năng và tránh bị chai sớm.
- Khi tháo ráp pin chú ý xem hướng dẫn của nhà sản xuất. Hầu hết pin hoạt động tốt ở nhiệt độ 10°C đến 35°C, cao hay thấp quá biên độ này đều có thể gây hỏng hóc cho pin. Khi muốn mua pin rời, chú ý đến độ tương thích của pin và máy. Việc không tương thích giữa pin rời và laptop có thể dẫn đến giảm tuổi thọ máy.
- Nên sử dụng pin đều đặn, và xen kẽ với dùng adapter. Khi sử dụng, đợi khi nào pin còn khoảng 10% mới nên sạc, tránh trường hợp pin còn một nửa đã cắm nguồn sử dụng Adapter. Lưu ý là không để pin hết sạch hoàn toàn. Điều này rất nguy hiểm vì đối với loại pin Lithium, nếu để pin suy kiệt dễ dẫn đến hư luôn mạch pin.
- Sau một thời gian sử dụng, pin sẽ bị chai. Thời gian pin bị lão hóa nhanh hay chậm là do người sử dụng. Nguyên nhân pin bị chai phổ biến nhất là do bị sạc liên tục do người sử dụng cắm nguồn quá lâu.
1. Các lỗi thường gặp
a. Lỗi do máy quá nóng
- Dấu hiệu: Máy bị treo hoặc nhận thấy cánh quạt có sự giảm về công suất
- Hướng khắc phục:
+ Làm sạch các bộ phận tản nhiệt ở hai bên sườn hoặc phía sau thân máy
+ Sử dụng các thiết bị làm mát bên ngoài bằng cách sử dụng bộ bản tản nhiệt
+ Không nên vừa cắm sạc vừa sử dụng máy, điều đó làm cho Pin nhanh bị chai và quá trình sinh nhiệt nhiều hơn bình thường.
b. Lỗi do ổ đĩa chạy chậm
- Dấu hiệu: Thời gian nạp các chương trình quá lâu, truyền tải file lâu
- Hướng khắc phục: Sử dụng công cụ chống phân mảnh đĩa cứng Disk Defragmenter trong Programs\ Accessories\ System Tools của Windows
c. Màn hình quay ngược 180 độ.
- Dấu hiệu: Phần đầu màn hình bị đảo xuống dưới và ngược lại.
- Hướng khắc phục: Nhấn tổ hợp phím: Ctrl+ Alt+ phím mũi tên hoặc nháy chuột phải vào Properties\ Setting\ Advance\ Intel Graphic, sau đó vào Properties của Intel Graphic và bỏ dấu chọn ở phần Enable Rotation.
d. Màn hình máy tính xuất hiện điểm chết
- Dấu hiệu: Trên màn hình xuất hiện một số dấu chấm xanh mà tại đó màu sắc không thể hiển thị được.
- Hướng khắc phục: Sử dụng một miếng giẻ mềm khô lót lên khu vực điểm chết rồi dùng đầu ngón tay đè mạnh lên đó với một lực vừa phải, tiếp đó xoay đầu ngón tay một cách nhẹ nhàng vào vị trí đó; hoặc có thể sử dụng phần mềm JscreenFix, chương trình này có khả năng chiếu sáng rất nhiều màu sắc với cường độ cao trên màn hình
e. Laptop bị dính nước
Hướng khắc phục:
- Ngắt nguồn điện và tháo rời pin
- Tháo rời tất cả các loại card nối với máy, lau sạch
- Cuối cùng để máy mở ở nơi thông thoáng, kê cao. Giữ nguyên quá trình này 24 tiếng, tuyệt đối không dùng quạt hay máy sấy để đẩy nhanh tốc độ làm khô. Khi thực hiện việc khởi động lại máy tính 24 giờ sau, hãy dùng pin trước khi sử dụng nguồn điện.
f. Lỗi do nhiễm virus
- Dấu hiệu: Một số dấu hiệu điển hình thường gặp như: Truy xuất tập tin, mở các chương trình ứng dụng chậm, khi duyệt web có các trang web lạ tự động xuất hiện, duyệt web chậm, nội dung các trang web hiển thị trên trình duyệt chậm, các file lạ tự động sinh ra khi bạn mở ổ đĩa USB, xuất hiện các file có phần mở rộng .exe có tên trùng với tên các thư mục
- Hướng khắc phục: Quét virus. Sử dụng một phần mềm diệt virus tốt để cài đặt và sử dụng thường xuyên, lâu dài cho máy tính. Phần mềm diệt virus tốt phải là phần mềm đáp ứng được đầy đủ các tiêu chí: là phần mềm có bản quyền, cập nhật phiên bản mới thường xuyên, có hỗ trợ kỹ thuật trực tiếp từ nhà sản xuất khi có sự cố liên quan tới virus.
g. Lỗi khi kết nối với Internet
Khi kết nối Laptop với Internet có thể xảy ra rất nhiều lỗi, trong đó lỗi mà hầu như ai cũng đã gặp khi kết nối Wifi đó là lỗi Limited or no connectivity hoặc Limited Access
- Dấu hiệu: ở biểu tượng mạng có xuất hiện dấu chấm than trên nền vàng, khi đặt con trỏ vào sẽ xuất hiện dòng chữ Limited or no connectivity hoặc Limited Access
- Hướng khắc phục:
+ Nháy chuột phải vào biểu tượng mạng trên thanh taskbar phía dưới màn hình, chọn Network and Sharing Center
+ Cửa sổ xuất hiện, chọn Change Adapter Settings
+ Nháy chuột phải vào Local Area Connection, chọn Configure
+ Chọn tab Advanced, sau đó đánh dấu các Network Address và thay đổi value bằng cách nhập 12 chữ số ngẫu nhiên
2. Lỗi phần cứng
Đây là những lỗi không thể tự khắc phục hoặc cần thay thế
a. Lỗi do ổ cứng
- Dấu hiệu: Máy chạy chậm, treo máy, nghe tiếng kêu khi truy cập dữ liệu trong ổ cứng. Những tiếng kêu này diễn ra liên tục, lúc đầu tiếng kêu khá nhỏ nhưng sau đó tiếng kêu lớn dần lên.
- Hướng khắc phục: Backup lại dữ liệu sau đó thay ổ cứng mới
b. RAM lỏng hoặc bị hỏng
- Dấu hiệu: Khi bắt đầu khởi động, máy liên tục phát ra các tiếng kêu tít tít
- Hướng khắc phục: Tháo RAM, làm sạch khe cắm RAM sau đó lắp lại cho chắc chắn, nếu không thu được kết quả tức có thể RAM đã bị hỏng, khi đó nên mang RAM đi bảo hành hoặc thay RAM mới
c. Lỗi do Pin
- Dấu hiệu: Máy chạy được một khoảng thời gian ngắn sau đó tự tắt khi không cắm nguồn
- Hướng khắc phục: Thay Pin mới. Do qua quá trình sử dụng, các pin lithium-ion có thể mất khả năng để nạp điện (chai pin). Sau 1 vài năm, sẽ chỉ còn nạp được điện trên 1 vài phần của pin. Chính vì thế thay pin là cách đơn giản và hiệu nhất.
d. Lỗi màn hình
- Dấu hiệu: Trên màn hình có thể xuất hiện vệt trắng cắt ngang hoặc cắt dọc màn hình; màn hình bị vết ố màu xám, hoặc màu trắng khá lớn; hay màn hình chuyển sang một màu duy nhất, có thể là màu xanh, vàng,...
- Hướng khắc phục: Điều tốt nhất nên làm là mang máy đi bảo hành, vì những lỗi trên có thể là do sợi cáp nối từ màn hình đến bo mạch của thân máy bị hỏng, bẹ cáp bị gãy, hay tấm chắn bên trong màn hình bị chuyển màu
IV. Nâng cấp Laptop
Khi muốn cải thiện tốc độ của Laptop, người dùng có thể nâng cấp RAM hay ổ cứng.
1. RAM
Để nâng cấp RAM, cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Xác định máy có bị thiếu RAM hay không. Khi Laptop có 4GB RAM trở lên, thì nó đã quá đủ cho các hoạt động hằng ngày như: lướt web, nghe nhạc, xem phim, chơi game; còn nếu bộ nhớ RAM chỉ có 2GB RAM hoặc thấp hơn là 1GB thì nó khá chật chội cho những ứng dụng nặng
- Xác định máy đang dùng loại RAM nào, có thể hỗ trợ tối đa bao nhiêu GB RAM
- Máy có nâng cấp RAM được hay không? Phần lớn các laptop được sản xuất trong khoảng 10 năm trở lại đây có thể thay thế, nâng cấp RAM được, dĩ nhiên là trừ một số Netbook, Ultrabook có RAM hàn chết trên bo mạch.
- Lật lưng máy lên, thường chúng ta sẽ thấy có một chỗ được đánh dấu kí hiệu chip nhỏ hoặc một ô nhựa nhỏ, cho người dùng biết vị trí đó là nơi lắp RAM. Như vậy, chỉ cần tháo vị trí này ra là chúng ta đã có thể thay, nâng cấp RAM cho laptop của mình.
2. Ổ cứng
a. Thay thế bằng ổ cứng mới
Nâng cấp ổ cứng hiện nay hầu như chỉ đem lại dung lượng lưu trữ lớn hơn vì các HDD hiện nay gần như đã đạt đến giới hạn về tốc độ tối đa, những phiên bản HDD mới nhất cũng chỉ có tốc độ cao hơn các đời cũ không đáng kể. Để thay thế ổ cứng, cần lưu ý như sau:
- Kiểm tra xem Laptop sử dụng HDD chuẩn nào: IDE hay SATA
- Kích thước và dung lượng loại nào phù hợp với laptop của mình
- Lựa chọn tốc độ vòng quay/ phút giúp tốc độ truy xuất ổ cứng cao hơn
- Ổ cứng có tính năng chống sốc giúp bảo vệ dữ liệu bên trong ổ
b. Thay thế bằng ổ cứng thể rắn (solid state drive hay SSD)
- Loại ổ cứng này giúp cải thiện đáng kể hiệu suất hệ thống do có ưu thế vượt trội về tốc độ truy xuất (đọc/ghi) dữ liệu, độ trễ thấp, khả năng chống sốc tốt hơn, êm và mát hơn khi hoạt động vì không có bộ phận chuyển động.
- Dữ liệu sẽ an toàn hơn rất nhiều khi máy tính bị rơi hay va đập. Dù vậy, trở ngại lớn nhất của SSD hiện nay vẫn là tỷ lệ giá/dung lượng vẫn còn cao so với ổ cứng truyền thống
Trên đây là một số kiến thức cơ bản về laptop mà mỗi người cần có để có thể chủ động trong quá trình sử dụng và bảo quản máy tính của mình một cách có hiệu quả.
Ths. Hứa Thị Toàn - Bộ môn: Tin học - Email: huathitoan@gmail.com
| Đang online | 710 |
| Hôm nay | 1752 |
| Hôm qua | 1474 |
| Tuần này | 21605 |
| Tuần trước | 32159 |
| Tháng này | 3772533 |
| Tháng trước | 4969151 |
| Tất cả | 48186709 |
Phần thưởng cao quý được nhà nước trao tặng
Lượt truy cập: 48186736
Đang online: 723
Ngày hôm qua: 1474
Phụ trách kỹ thuật: 0987. 008. 333
