1. Mở đầu

Ở Việt Nam, trên cơ sở đánh giá đúng vai trò, vị trí của du lịch đối với sự phát triển kinh tế, xã hội, Đảng và Nhà nước đã có chủ trương cơ cấu lại ngành du lịch bảo đảm tính chuyên nghiệp, hiện đại và phát triển bền vững. Trong định hướng chiến lược phát triển du lịch Việt Nam, du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp, nông thôn được xác định là 1 trong 5 dòng sản phẩm chủ đạo. Vì vậy, hiện nay du lịch nông nghiệp ở nước ta đã được phát triển trên mọi miền đất nước, sản phẩm du lịch sinh thái nông nghiệp đã trở thành điểm nhấn thu hút, thúc đẩy tăng trưởng du khách với nhiều sản phẩm du lịch mang đặc trưng văn hóa nông nghiệp của vùng miền, trải dài từ Bắc tới Nam. Loại hình du lịch nông nghiệp ở Việt Nam phát triển song song với loại hình du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái và đều tuân thủ nguyên tắc du lịch trải nghiệm, khai thác các giá trị tổng hợp dựa trên thành quả của ngành nông nghiệp.

Phát triển du lịch nói chung và du lịch nông nghiệp nói riêng đã, đang và sẽ trở thành ngành kinh tế quan trọng không chỉ góp phần cho tăng trưởng kinh tế mà còn tạo nên vị thế của Việt Nam trong khu vực và quốc tế.

2. Thực trạng và tiềm năng của du lịch nông nghiệp ở Việt Nam

Có thể thấy du lịch nông nghiệp hiện nay đang phát triển trên khắp các địa phương cả nước và ở mỗi vùng miền đều có những hình thức đặc thù.

- Tại các địa phương miền Đông Nam và Tây Nam Bộ, du lịch miệt vườn rất điển hình và phát triển với những mô hình du lịch nông nghiệp kênh rạch kết hợp vườn hoa trái đã thu hút du khách vừa thưởng ngoạn vừa tham gia trực tiếp thu hái sản phẩm. Du lịch nông nghiệp vùng kênh rạch đang hình thành và phát triển hầu khắp các địa phương của khu vực này.

- Với các tỉnh đồng bằng ven biển Nam Trung Bộ là sự kết hợp các khu du lịch nghỉ dưỡng bờ biển với các trang trại trồng trọt chăn nuôi là mô hình thu hút du khách. Lợi thế của vùng này là du lịch nghỉ dưỡng và tắm biển, nhưng với sự kết hợp du lịch thưởng ngoạn cũng là thế mạnh của vùng ven biển này.

- Vùng Tây Nguyên với những mô hình nhà rông và vườn hoa trong khí hậu dịu mát là điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước. Trước đây du khách chỉ biết đến Đà Lạt là nơi du lịch thưởng ngoạn và nghỉ dưỡng, thì nay hầu hết các tỉnh Tây Nguyên đều phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp, du lịch cộng đồng đã và đang có sức hút lớn.

- Vùng Đồng bằng sông Hồng là điển hình của các mô hình cho du lịch làng nghề nông nghiệp kết hợp tham quan các trang trại nông nghiệp công nghệ cao. Tùy vào lợi thế của địa phương, các tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng đang khai thác tốt du lịch nông nghiệp, không chỉ thu hút khách quốc tế mà còn là điểm đến của du khách trong nước.

- Vùng đồi núi phía Bắc Việt Nam, với lợi thế về địa hình đồi núi nhiều phong cảnh đẹp, đã hình thành nhiều mô hình du lịch nông nghiệp thưởng ngoạn và trải nghiệm kết hợp homestay ngày càng thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Các khu di tích danh lam thắng cảnh kết hợp nông nghiệp là thế mạnh của du lịch nông nghiệp của các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam.

3. Một số mô hình tổ chức du lịch nông nghiệp ở Việt Nam

Hình thức tổ chức du lịch nông nghiệp ở Việt Nam đa dạng ở các vùng miền tùy theo điều kiện cơ sở vật chất và con người ở đó. Sau đây là một số mô hình:

- Đồng bằng sông Cửu Long là vùng nông nghiệp lớn nhất nước. Nơi đây, có những cánh đồng thẳng cánh cò bay, bốn mùa cây ăn trái trĩu quả, tôm cá đầy ghe…, khó nơi nào sánh được. Ðó là nguồn tài nguyên quý giá để đồng bằng sông Cửu Long phát triển du lịch nông nghiệp. VD: Du khách nước ngoài thích trải nghiệm sông nước miệt vườn; Du khách trải nghiệm làm nông dân trồng hoa ở làng hoa Sa Đéc (Đồng Tháp).

- Tại các tỉnh đồng bằng ven biển Nam Trung Bộ là sự kết hợp các khu du lịch nghỉ dưỡng bờ biển với các trang trại trồng trọt chăn nuôi là mô hình du lịch nông nghiệp có nhiều triển vọng. VD: Nông trường nông nghiệp công nghệ cao VinEco Nam Hội An - Nghỉ dưỡng và khám phá mô hình du lịch – nông nghiệp 5 sao có 1 không 2 tại Việt Nam hứa hẹn trải nghiệm độc đáo cho du khách; hay tham gia hái nho tại các trang trại.

- Vùng Tây Nguyên với những mô hình nhà rông và vườn hoa trong khí hậu dịu mát là điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước. Khách du lịch bên cạnh những sản phẩm du lịch đặc thù như: tham quan, nghỉ dưỡng, sinh thái… việc phát triển, khai thác tiềm năng, lợi thế của du lịch canh nông là hướng đi mới mà Tây Nguyên đang hướng tới.

Một vài ví dụ:  

Tham quan vườn bơ, một loại trái cây đặc sản ở Tây Nguyên

Du khách thăm quan vườn hoa tại Lâm Đồng

- Vùng Đồng bằng sông Hồng là điển hình của các mô hình cho du lịch làng nghề nông nghiệp kết hợp tham quan các trang trại nông nghiệp công nghệ cao. VD: Vải thiều Thanh Hà đến mùa vải chín, du khách khắp nơi tìm về Thanh Hà trải nghiệm và thưởng thức; Du khách trải nghiệm cấy lúa tại Trang trại Đồng quê Ba Vì.

- Vùng đồi núi phía Bắc Việt Nam, với lợi thế về địa hình đồi núi nhiều phong cảnh đẹp, nên có nhiều mô hình du lịch nông nghiệp thưởng ngoạn và trải nghiệm kết hợp homestay có sức thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.

Du khách tham gia gặt lúa, hái chè, thu hoạch cam, lê, bưởi hay trồng rau, tham quan làng nghề… là những trải nghiệm thú vị mà du lịch nông nghiệp ở các tỉnh miền núi phía Bắc có thể mang lại cho du khách.

Một vài ví dụ:

Trải nghiệm thực tế cánh đồng lúa ở Đồng Hỷ (Thái Nguyên)

Du khách tham quan và trải nghiệm hái chè tại xã Mỹ Bằng (Tuyên Quang)

Khách du lịch quốc tế tham quan gian hàng nông sản tại Lễ hội Lồng Tồng (Thái Nguyên).

Du khách thích thú với cảnh quan ruộng bậc thang ở Hoàng Su Phì (Hà Giang).

4. Tiềm năng để phát triển du lịch nông nghiệp

            Từ đánh giá thực trạng các vùng miền ở Việt Nam cho thấy tiềm năng để phát triển du lịch nông nghiệp rất lớn, đó là:

            - Có cảnh quan thiên nhiên và nhân tạo đẹp và hầu hết chưa bị ô nhiễm nên rất thích hợp cho hình thành kết hợp hình thái du lịch sinh thái với du lịch nông nghiệp.

            - Là vùng nhiệt đới nên có điều kiện tự nhiên rất thích hợp cho phát triển các loại cây trồng và vật nuôi. Khi các loại cây trồng và vật nuôi gần với tự nhiên hoặc là tự nhiên sẽ cho sản phẩm sạch. Năng suất, sản lượng cây trồng và vật nuôi phải đảm bảo phục vụ du lịch.

            - Với đầu tư của Nhà nước và huy động nguồn lực xã hội, cơ sở hạ tầng về giao thông, điện, nước và các công trình nhà ở phù hợp ngày càng được đầu tư hoàn thiện là điều kiện thuận lợi cho du lịch nông nghiệp kết hợp du lịch cộng đồng ngày càng phát triển.

            - Dân trí của người dân sở tại đang dần được nâng cao nên sẽ thích ứng với yêu cầu tổ chức và thực hiện các hoạt động du lịch nông nghiệp.

            - Các cơ sở đào tạo trong những năm gần đây đã chú ý cho đào tạo nguồn nhân lưc chuẩn về du lịch nói chung và du lịch nông nghiệp nói riêng là yếu tố quan trọng cho phát triển du lịch nông nghiệp ở Việt Nam.

5. Tóm lại

            Du lịch nông nghiệp là một ngành kinh tế có hiệu quả cao, nhất là với điều kiện của Việt Nam hiện nay. Tỷ lệ đất nông thôn cao cùng với sự thích ứng của điều kiện tự nhiên, đất đai cho cây trồng vật nuôi phát triển quanh năm là điều kiện tiên quyết cho phát triển du lịch nông nghiệp của nước ta.

Tin bài: Nguyễn Thế Đặng, Vũ Thị Thanh Thủy