Nhân giống cây bình vôi tím (Stephania rotunda Lour) bằng kỹ thuật nuôi cấy đoạn thân

Bình Vôi Tím là một loại dây leo, dạng thân thảo, thân nhẵn, thường có màu tím, dây thường bám vào vách đá, dưới gốc hình thành củ. Ỏ Bình Vôi Tím thì củ của cây cái và cây đực khác nhau, củ cây cái thường tròn, củ cây đực thường dài hơn. Vỏ củ màu nâu, xù xì, dây màu tím phần thịt củ màu đỏ, nhựa dây cũng màu đỏ (Trần Hùng và Ngô Vân Thu, 1986), (6). Cây Bình Vôi Tím được sử dụng làm thuốc an thần, chữa nhức đầu, sốt nóng, đau dạ dày, ho nhiều đờm, hen suyễn, khó thở. Ngoài ra hoạt chất L-tetrahydropalmatin và roemerin trong cây Bình Vôi Tím được dùng làm thuốc bổ sức cho người lao lực, chữa các bệnh tim mạch, trị hen suyễn, lỵ amíp, suy nhược và rối loạn tâm thần [Phan Thanh Kỳ và cs, 1997], [T. T. Thuy.,et al, 2006]. Với các ưu thế  đó, Bình Vôi Tím đã và đang rất được quan tâm, ưa chuộng. Tuy nhiên nguồn cây Bình Vôi Tím làm dược liệu hiện nay, chủ yếu được khai thác từ tự nhiên. Với tốc độ khai thác ngày càng tăng do nhu cầu của con người, thêm vào đó lại không có sự tái sinh bù khiến cho số lượng cũng như sự phân bố của Bình vôi tím trong tự nhiên ngày càng bị thu hẹp. Giá 1 kg củ tươi Bình vôi tím có thời điểm lên tới 350 000đ. Do đó việc bảo tồn, duy trì và đảm bảo nguồn dược liệu quý này là một nhu cầu rất cấp thiết. Việc áp dụng các kỹ thuật Công nghệ sinh học, đặc biệt là nhân giống in vitro các cây dược liệu là một trong những biện pháp hiệu quả, trong thời gian ngắn có thể cung cấp số lượng cây giống lớn, đồng nhất về mặt hình thái và sạch bệnh phục vụ cho sản xuất.Ở Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu về cây Bình vôi tím như: Ngô Vân Thu và Trần Hùng Tiến nghiên cứu, khảo sát bước đầu về cây Bình vôi tím và Bình vôi biển [Trần Hùng và Ngô Vân Thu, 1986], [Trần Hùng và Ngô Vân Thu, 1988]. Năm 2007, Thủ tướng chính phủ ra quyết định phê duyệt "Chương trình nghiên cứu khoa học công nghệ trọng điểm quốc gia phát triển công nghiệp hoá dược đến năm 2020" nhiệm vụ đề ra trong Lĩnh vực 1: Kế thừa và phát huy các kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ trước đây để sản xuất các hoạt chất thiên nhiên từ thanh hao hoa vàng, hoa hoè, chè xanh, gấc,...Chiết tách, bán tổng hợp một số hoạt chất chính sau đây để làm nguyên liệu sản xuất thuốc, có đề cập tới Nội dung : Sản xuất L-rotundin và L-rotundin sulfat từ củ Bình Vôi (stephania rotunda) [Quyết định số 61/2007/QĐ-TTg]. Trịnh Ngọc Nam và Nguyễn Văn Vinh (2011) thành công trong nhân giống in vitro và khảo sát hợp chất alkaloid rotundine từ cây Bình Vôi (Stephania rotunda Lour) [Trịnh Ngọc Nam và Nguyễn Văn Vinh (2011),]. Bài báo trình bày kết quả nhận được trong “ Nghiên cứu quá trình nhân giống in vitro cây Bình vôi tím (Stephania rotunda Lour)”

Bình vô tím là một trong số các loài dược liệu có giá trị sử dụng lâu đời. Tuy nhiên, việc khai thác bừa bãi đã dẫn đến loài dược liệu này đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Trước vấn đề cấp bách chúng tôi tiến hành nhân nhanh giống cây quý hiếm này bằng phương pháp in vitro. Vật liêu thích hợp được sử dụng nhân giống cây  Bình vôi tím  (Stephania rotunda Lour) là đoạn thân non, bánh tẻ. Đoạn thân non, bánh tẻ được cắt thành các khúc 2-3 cm , tiến hành ngâm trong dung dịch cồn 70% rồi khử trùng trong dung dịch HgCl₂ 0,1% trong thời gian 7 phút cho tỷ lệ mẫu sống cao không nhiễm đạt 68,89%. Mẫu sau khi vô trùng cho tỷ lệ tái sinh cao nhất trong môi trường MS cải tiến đạt tỷ lệ tái sinh 88,89% sau 4 tuần nuôi cấy. Ở giai đoạn nhân nhanh, chúng tôi sử dụng ba chất kích thích sinh trưởng là BA, Kinetine và TDZ với nồng độ từ 0- 1mg/ bổ sung vào môi trường MS cải tiến. Kết quả cho thấy BA với hàm lượng 0,5mg/l cho hệ số nhân nhanh chồi đạt 3,90 lần sau 4 tuần nuôi cấy, chồi xanh, mập. Trong quá trình nghiên cứu chúng tôi nhận thấy chồi Bình vôi tím ra rễ ngay trong môi trường MS tuy nhiên bổ sung  IAA 1,5mg/ số rễ/ cây đạt 2,6 rễ /chồi sau 5 tuần nuôi cấy, rễ đạt tiêu chuẩn ra cây.

Tin bài: Nguyễn Thị Tình

Đăng tin: Bùi Đình Lãm

Sau đây là một số hình ảnh kết quả nghiên cứu:

Các giai đoạn chuẩn bị mẫu, vào mẫu​

Chồi Bình vôi tím phát triển trong môi trường MS

Chồi Bình vôi tím nhân nhanh trong môi trường MS + BA 0,5 mg/l

Inositol 100mg/l + Đường 30g/l + Agar 5g/l, pH 5,6-5,8.

Rễ Bình vôi tím trong giai đoạn ra rễ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Trần Hùng và Ngô Vân Thu, “Khảo sát các cây mang tên Bình Vôi”,  Tạp chí Dược học, Tập 26, số 1, 1986, 6-8.

2. Trần Hùng và Ngô Vân Thu, “Bước đầu nghiên cứu cây Bình Vôi Biển”, Thông tin Dược học, Số 5, 1988, 65 - 67.

3. Phan Thanh Kỳ, Nguyễn Thị Tâm, Trần Văn Thanh (1997), Bài giảng dược liệu, tập 2, Trường Đại học Dược Hà Nội.

4. Trịnh Ngọc Nam và Nguyễn Văn Vinh (2011), “Nghiên cứu nhân giống in vitro và khảo sát hợp chất alkaloid rotundine từ cây Bình Vôi (Stephania rotunda Lour)”, Tạp chí Khoa học và Công nghệ, 49(4).

5. Thủ tướng chính phủ Về việc phê duyệt "Chương trình nghiên cứu khoa học công nghệ trọng điểm quốc gia phát triển công nghiệp hoá dược đến năm 2020", số 61/2007/QĐ-TTg

6. Angiosperm Phylogeny Group (2009). "An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III" (PDF). Botanical Journal of the Linnean Society 161 (2): 105–121. doi : 10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x . Retrieved 2013-07-06 .

7.  Diels, L. 1910. Menispermaceae.in: Engler, A., Das Pflanzenreich IV, 94, 1-345.                              

8. T. T. Thuy, A. Porzel, K. Franke, L. Wessjohann, T. V. Sung (2006),. “Quaternary alkaloids from Stephania rotunda Lour”, Vietnamese Journal of Chemistry, 44 (2), 259-264.