Xung quanh vụ việc một bài báo khoa học nêu mối liên hệ giữa ngô biến đổi gen và chuột bị rút khỏi tạp chí

Tác giả bài báo là khoa học gia người Pháp, hiện đang làm việc tại đại học Caen đã mỉa mai quyết định trên thực chất là một cố gắng của tập đoàn nông nghiệp cây trồng biến đổi gen nhằm làm nhụt chí các nhà khoa học-những người vốn luôn đặt câu hỏi về tính an toàn của loại sản phẩm này.

Công trình của Seralini đã gây ra cơn bão truyền thông khi nó được xuất bản trực tuyến vào tháng 9 năm 2012. Trong khi một vài nhà bình luận biểu dương nghiên cứu như là bằng chứng cho thấy thực phẩm biến đổi gen là “độc tố” thì nhiều nhà khoa học khác lại tẩy chay nó vì cho rằng kết quả nghiên cứu chưa đầy đủ, chính xác.

Tập đoàn xuất bản Elsevier đơn vị quản lý tạp chí khoa học này đã đưa ra tuyên bố vào ngày 28 tháng 11, năm 2013 cho biết “các kết quả của công trình nghiên cứu này là chưa đầy đủ (chứ không phải là sai) và do đó nó đã không đủ tiêu chuẩn để được xuất bản trên tạp chí đã nêu”.

Nghiên cứu của Seralin được xem là công trình đầu tiên xác định ảnh hưởng lâu dài của thực phẩm biến đổi gen lên sức khỏe của động vật.

Trong suốt 2 năm, nhóm các tác giả đã thử nghiệm cho chuột ăn hạt ngô biến đổi gen của hãng Monsanto với hàm lượng khác nhau. Giống ngô này có khả năng kháng với thuốc diệt cỏ có tên là glyphosate (đã được bán trên thị trường với thương hiệu Roundup). Kết quả họ tuyên bố đã phát hiện thấy rằng những con chuột thí nghiệm được cho ăn hạt ngô biến đổi gen hoặc trực tiếp chất glyphosate đã xuất hiện nhiều khối u, tổn thương nội tạng và chết trước giai đoạn trưởng thành nhiều hơn so với đối chứng.

Tổng biên tập tạp chí, ông Wallace Hayes cho biết trong một tuyên bố của tập đoàn Elsevier rằng ông không thấy có bằng chứng của việc làm giả dữ liệu hay diễn dịch sai kết quả nghiên cứu của nhóm tác giả. Tuy nhiên, số lượng động vật thí nghiệm trong mỗi nhóm là quá ít và những giống chuột được sử dụng làm thí nghiệm có khả năng bị ung thư tự nhiên rất cao vì vậy tỷ lệ chuột chết cao là do các biến dị thường gặp.

Nhưng tác giả chính của bài báo, Seralini lại phản pháo rằng thí nghiệm của nhóm ông được tiến hành 3 tháng sau khi các sản phẩm của hãng Monsato đã được thử nghiệm nhằm kiểm tra độc tính của giống Ngô NK603– đây là một phần nỗ lực của hãng này trong việc thương mại hóa sản phẩm. Ngoài ra, ông cũng tuyên bố với báo giới vào ngày 28 tháng 11 rằng nếu chiếu theo các điều luật được quy định bởi Ủy ban Điều lệ Xuất bản thì số lượng và giống chuột được sử dụng trong nghiên cứu không thể được xem là lý do chính đáng để bài báo bị rút như vị tổng biên tập đã nói.

Seralini đã nhận được sự ủng hộ của một số nhà khoa học bao gồm Paul Deheuvels là thành viên của Viện hàn lâm khoa học Pháp và là giáo sư chuyên ngành thống kê ở đại học Pierre và Marie Curie (Pari).

Cũng chính tại cuộc họp báo, Deheuvels cho biết rằng kết luận của nhóm Seralini là có ý nghĩa thống kê, có thể được xem là có tính sáng tạo và sẽ là khởi điểm cho các nghiên cứu sâu hơn.

Trên bình diện lớn hơn, Seralini cáo buộc rằng việc rút bài báo của ông chính là sự can thiệp của những nhóm lợi ích kinh tế vào công việc nghiên cứu khoa học và tòa soạn báo đã đầu hàng trước những áp lực đó. “Sức khỏe cộng đồng đang bị đe dọa vì nền khoa học đang bị mất đi những luật lệ và đạo đức vốn có của nó”, ông cho biết.

Ghi chú của dịch giả: Sau khi bài báo của nhóm tác giả được công bố chính thức trên tạp chí Độc học hóa chất và thực phẩm, số 20, quyển 11, tháng 11 năm 2012, trang 4221-4231 đã có tới 13 phản biện dưới dạng “thư gửi biên tập viên” vạch ra những sai sót trong cách bố trí thí nghiệm, lập luận kết quả và yêu cầu rút bài. Đặc biệt bao gồm nhóm tác giả Lê Tiến Dũng, Lê Huy Hàm công tác tại Viện Di truyền Nông nghiệp, Hà Nội, Việt Nam.

Hình ảnh: Một loại Ngô biến đổi gen (nguồn: Wikipedia)

Nguồn: Science

Tác giả: Tania Rabendratana

Dịch giả: TS. Nguyễn Huy Thuần

Bộ môn CNSH, Khoa CNSH-CNTP